De Mexicaanse Naakthond behoort tot de vijfde groep van dit klassement: de honden die tot deze groep behoren, zijn over het algemeen zeer oude maar ook zeer polyvalente rassen. De Mexicaanse Naakthond behoort meer bepaald tot de zesde categorie van deze groep, gewijd aan de oertypen.

De oorsprong van dit ras gaat ver terug (ongeveer 3000 jaar). Er werden beelden uit klei gevonden van de Mexicaanse Naakthond in de tombes van de Maya’s, de Azteken en in Colima. De naam Xoloitzcuintle is een samenstelling van de Azteekse woorden “Xolotl” (God van de onderwereld) en “Itzquintle” (hond). In de Azteekse mythologie, vergezelden de Xoloitzcuintles de geesten van de overledenen tijdens hun laatste reis naar Mictlan (de onderwereld). Ze werden dus geofferd en samen met de doden begraven opdat ze hen zouden kunnen bijstaan bij hun doortocht in de onderwereld. Na de Spaanse kolonisatie stond dit ras op het punt van uitsterven maar het werd gered dankzij Norman Pelham Wright die samen met de Kennelclub van Mexico in 1955 enkele honden ging terughalen bij de autochtone bevolking uit het Mexicaanse gebergte. De Xoloitzcuintle wordt officieel gezien als cultureel erfgoed van Mexico en is het embleem van de stad Mexico.

De Mexicaanse Naakthond komt voor in drie formaten: standaard, medio en miniatuur en twee variëteiten: met haar en zonder haar. De Mexicaanse Naakthond heeft een elegant en slank opzicht. Zijn lichaam is goed in harmonie en is mooi afgetekend. Zijn schofthoogte gaat van 25 cm (miniatuur) tot 60 cm (standaard). Zijn gewicht varieert van 4 tot 9 kg, afhankelijk van de variëteit. Zijn lichaam is mooi in proportie en compact met een diepe borstkast. De ledematen zijn lang en gespierd. Zijn schedel is breed en sterk. Zijn neus heeft dezelfde kleur als de vacht, de snuit is recht met vierkante en krachtige kaken. Zijn ogen zijn amandelvormig. Hun kleur varieert naargelang de vachtkleur met een voorkeur voor zo donker mogelijke kleuren. Hij heeft een intelligente en levendige blik die nobel en trouw overkomt, net zoals het karakter van het dier. De oren zijn groot, lang en worden steeds rechtop gedragen wanneer de hond aandachtig is. Zijn staart is lang en fijn. Deze moet tot aan het spronggewricht komen en is mogelijk voorzien van enkele sprieten haren. Wat zijn vacht betreft, gaat de voorkeur uit naar donkere en uniforme kleuren. Bij de variëteit zonder haar, is de huid zacht en glad. De hond is dan volledig naakt maar er kunnen enkele korte haren staan op zijn voorhoofd of de hals in eender welke kleur. De Xoloitzcuintles zonder haren zijn allemaal heterozygoot. Dit wil zeggen dat ze voor een bepaalde eigenschap twee verschillende vormen (allelen) van een gen hebben. Met andere woorden: door een Xolo zonder haar te kruisen met een Xolo met haar, heeft men evenveel kans om een Xolo met haar te verkrijgen als een exemplaar zonder haar.

Zijn levensverwachting ligt tussen 12 en 15 jaar. Zelfs wanneer hij geen haar heeft, is de Xoloitzcuintle een robuuste hond. De huid moet echter heel goed verzorgd worden: bij de naaktvariant ontbreekt namelijk de natuurlijke bescherming wanneer hij wordt blootgesteld aan zon en andere weersomstandigheden. Het is dus aangeraden om regelmatig een verzachtende crème aan te brengen en/of een zonnecrème als hij veel tijd doorbrengt in de zon. Hij kan zich ook makkelijk verwonden aan scherpe objecten, zoals bijvoorbeeld braamstruiken. De variëteit met haren moet wekelijks gekamd worden.

De Xoloitzcuintle is een aanhankelijke hond die binnen rustig is maar die zich buiten moet kunnen uitleven. De grote Xoloitzcuintles zijn energieker en hebben vaker een wandeling nodig. Deze honden houden van lopen en springen. Activiteiten zoals agility zijn dus ideaal. Ze zullen zeer aanhankelijk zijn aan hun baasje en aan de mensen waaraan ze vertrouwd zijn maar ze zijn wantrouwiger (maar nooit agressief) ten opzichte van onbekenden. Men moet hen als puppy goed socialiseren om te voorkomen dat ze te beschermend worden over hun baasje. Rappel-commando’s zijn belangrijk, want door hun natuurlijke neiging om te jagen op kleine dieren, zou hun jachtinstinct wel eens de bovenhand kunnen nemen. De Xoloitzcuintle is een intelligente hond die over het algemeen heel snel de regels begrijpt die hem door zijn baasje worden aangeleerd. Zijn baasje geeft hem best een positieve opvoeding want het is een redelijk gevoelige hond.