De Schapendoes behoort tot de eerste groep van dit klassement: groep 1 is onderverdeeld in 2 secties: de herdershonden en de veedrijvers (uitgezonderd Zwitserse Sennenhond die tot groep 2 behoort). Groep 1 verzamelt de rassen waarvan de voornaamste functie was om de herders te helpen en om het vee te drijven. Het zijn gehoorzame en onafhankelijke honden. Ze hebben een goede uithouding en sterke fysieke eigenschappen.

Aan het einde van de vorige eeuw werd de Nederlandse Schapendoes gebruikt voor het bewaken en drijven van de schapenkuddes in Nederland. Het was de hondenliefhebber P.M.C. Toepoel die dit ras creëerde. Vanaf 1945 zorgde hij voor een heropleving van dit ras dat bijna verdwenen was. De rasclub van de Nederlandse Schapendoes werd opgericht in 1947 en in 1952 werd het ras tijdelijk goedgekeurd door de Raad van Beheer. De standaard werd vastgelegd in 1954. In 1971 tot slot, werd deze officieel erkend. Het FCI erkende het ras in 1989.

De Nederlandse Schapendoes is een middelgrote hond met lang haar. Zijn schofthoogte is tussen 43 en 50 cm voor de reutjes en tussen 40 en 47 cm voor de teefjes. Hij weegt ongeveer 15 tot 20 kg. Hij is atletisch gebouwd met een licht en soepel beenderstel wat maakt dat hij goed kan springen. Zijn rug komt lichtjes omhoog ter hoogte van de lumbale streek, die erg gespierd is. Hij heeft een diepe borstkast en een licht opgetrokken buik. Door zijn overvloedige haren, lijkt zijn hoofd erg massief maar in werkelijkheid is het dat niet. De snuit is vrij kort en de stop duidelijk zichtbaar. Hij heeft grote, ronde, bruine ogen die hem een zeer expressieve uitdrukking geven. Zijn oren zijn vrij hoog aangezet en hangen naar beneden zonder dat ze tegen het hoofd gekleefd zijn. De staart is lang, weelderig voorzien van haren en met bevedering. Hoe hij zijn staart draagt, is zeer kenmerkend voor dit ras. In rust wordt de staart verticaal, hangend gedragen, omhoog wanneer hij alert is en wanneer hij galoppeert, even hoog als de rug. Zijn vacht is voorzien van een dichte ondervacht. Zijn haren zijn lichtjes golvend en lang (ongeveer 7 cm) en nog langer ter hoogte van de achterhand. Zijn vacht is eerder droog, wat de Schapendoes een warrelige uitstraling geeft. Alle kleuren zijn toegestaan en men geeft een voorkeur aan de blauwgrijze variant, tegen het zwart aan.

Hij is gek, intelligent en lief. Het is een zeer aanhankelijke en trouwe hond. De Nederlandse Schapendoes is een hond boordevol energie. Het is een resistente en sterke hond wat zijn gezondheid betreft. Zijn levensverwachting ligt rond de 14 jaar. Hij heeft van nature een rustieke uitstraling. Zijn onderhoud is eerder gemakkelijk, zijn vacht heeft een wekelijkse kambeurt nodig om knopen te voorkomen want zijn haren zijn aan de basis droog. Er wordt aangeraden zijn oren een keer per week te reinigen met een zeepoplossing (kans op doofheid). Het ras heeft aanleg voor bepaalde aandoeningen zoals heupdysplasie en elleboogdysplasie en oogaandoeningen zoals progressieve retina atrofie.

Hij is intelligent en heeft een goed geheugen. Dat maakt zijn opvoeding eerder gemakkelijk. Hij moet met zachtheid behandeld worden op basis van beloningen. Hij is een klein beetje koppig en zeer energiek. Zijn baasje moet correct zijn maar streng. De Schapendoes blijft een veedrijver in hart en nieren en dat betekent dat zijn baasje voldoende fysieke activiteit zal moeten voorzien. Agility en speuractiviteiten zijn hiervoor ideaal. Deze energieke hond kan zich makkelijk aanpassen, ook aan het leven in de stad, maar hij houdt het liefst van grote wandelingen op het platteland. De Schapendoes is buiten een sportieve hond maar binnen is hij zeer rustig. Hij houdt van spel en geniet van familiale momenten.