Het woord ‘stress’ heeft in mensentaal al snel een negatieve bijklank. Maar eigenlijk kan een beetje (gezonde) stress zelfs goed zijn, voor mens en dier. Stress krijgt dan vooral de betekenis en inhoud van ‘spanning’ of ‘opwinding’. Het hangt er natuurlijk wel vanaf in welke situatie en met welke oorzaak de stress zich voordoet, en vooral hoe de hond én jij er zelf mee omgaan.
Stressladder
Situaties die een hond spannend vindt, geven hem stress. Dat wil zeggen dat ook positieve gebeurtenissen de hond een vorm van spanning of stress bezorgen. Net als bij negatieve stress is het dan van belang om na te gaan hoe spannend de hond het vindt en hoe hoog de stress is. Daarvoor maken hondengedragsdeskundigen gebruik van de stressladder waarin de kleuren ‘groen’, ‘oranje’ en ‘rood’ van belang zijn. Ze geven namelijk aan wanneer je hond iets té spannend vindt, en waar je als hondeneigenaar best ingrijpt om de spanning te laten zakken of je hond kan begeleiden om tot rust te komen. En dat geldt dus zowel voor leuke en fijne, als enge en nare situaties.
Signalen van stress
Hierbij is het natuurlijk wel belangrijk dat je je hond goed leert kennen en lezen. Honden communiceren namelijk heel duidelijk via hun lichaamstaal, die heel anders is dan bij mensen. Kleine stresssignalen zoals tongelen (neus likken), houding van de staart, oren plat, geeuwen, borstelen (haartjes in de nek of achterwerk aan de staart rechtop), voorpoot heffen, … worden niet altijd tijdig opgemerkt of blijven vaak zelfs onopgemerkt door de mens.
Honden gaan op de stressladder klimmen van groen naar oranje naar rood.
Verder ben je als hondeneigenaar best ook bewust van je eigen stressniveau en lichaamshouding. Honden zijn erg gevoelig en pikken snel signalen op uit hun omgeving. Ervaar jij een vorm van spanning, dan gaat je hond dat steevast merken en de spanning overnemen. (Zeker als hij aangelijnd is, want dan geef je via de leiband heel wat lichaamsspanning door.) Jij bent immers zijn trouwe vriend en steun. Als jij iets spannend vindt, dan is daar een grondige reden voor, en is hij best ook voorbereid op het spannende moment dat zal komen.
Gezonde stress
Honden willen graag conflicten vermijden en hebben nood aan veiligheid en rust om zich optimaal gelukkig te voelen. Dat wil echter niet zeggen dat er nooit stress mag zijn. Het is overigens onmogelijk om mens, dier en de wereld volledig stressvrij te krijgen en te houden.
Een gezonde dosis stress of spanning is overigens nodig opdat de hond iets kan leren, kan blijven bijleren, en zijn draai kan vinden in zijn omgeving en leefwereld. Zowel mens als dier moeten in hun leefwereld immers leren om te gaan met verschillende situaties.
Stress en leervermogen
Daarbij wordt echter best altijd gelet op de stressladder. Als een hond ‘in het rood’ gaat, kan hij immers niets meer leren of bijleren. De stress of spanning is dan te hoog om zich nog goed te kunnen concentreren en focussen. Wat er zich in de omgeving afspeelt, zal namelijk niet meer doordringen tot de hond. Het enige waaraan het dier nog kan denken is: ‘Ik wil veiligheid en rust, dit is té spannend voor mij!’. Om nog te kunnen leren en oefenen, moet het stressniveau van de hond dus eerst even kunnen zakken. Tijd voor een rustmoment.
Niet alle honden kunnen dan uit zichzelf rust vinden, sommige hebben nood aan steun en begeleiding van hun eigenaar of trainer om tot rust te komen. Wees dus altijd alert en let op kleine stresssignalen.
In trainingssituaties of tijdens leermomenten gaat een hond doorgaans ‘van groen naar oranje’. Dat is heel normaal en een gezonde situatie en status van alertheid om nieuwe dingen te ontdekken en leren. Ga wel altijd na of de spanning- of stresstoestand enigszins stabiel blijft en niet gaat stijgen ‘in het oranje’ en ‘naar rood’ evolueert.
Keuze geven
Bij (te veel) stress en spanning is het ook van belang om de hond de vrijheid en mogelijkheid te blijven bieden om te kiezen en uit de situatie te stappen. Ga honden nooit dwingen om een confrontatie of conflict toch aan te gaan of in een stressvolle situatie te blijven. Dat is tegen hun conflictvermijdende natuur en kan bijgevolg leiden tot ongewenst gedrag, gedragsproblemen en zelfs onveilige situaties. Gun de viervoeters dus steeds de mogelijkheid tot of begeleid hen naar een situatie van rust en veiligheid, zodat de dieren spanningsgewijs terug ‘in het groen’ kunnen zakken.
Zorg dragen voor je geliefde huisdier betekent altijd leiding blijven nemen, steun en richting geven wanneer nodig.
Steun en begeleiding
Let op, je hond de keuze geven om uit een te stressvolle situatie weg te kunnen, is niet hetzelfde als hem alle beslissingen te laten nemen. Sommige honden zouden immers kiezen voor ‘FIGHT’ (confrontatie, conflict, vechten, aanval, …) om zichzelf zoveel mogelijk overlevingskans in een stressvolle bedreigende situatie te geven, en niet voor ‘FLIGHT’ (vluchten, conflict vermijden, ontwijken, …). Andere honden verstarren en weten niet meer wat ze moeten doen, en gaan in ‘FREEZE’ (bevriezen, dichtklappen, onbeweeglijk stilstaan, …). Hierover kun je meer lezen in het artikel over stressreacties en overlevingsmechanismen van de hond.
Zorg dragen voor je geliefde huisdier betekent altijd leiding blijven nemen, steun en richting geven wanneer nodig, en hem steeds begeleiden in het maken van de juiste keuze. En die juiste keuze is bij te stressvolle situaties altijd richting minder stress en meer rust (van ‘rood’ naar ‘oranje’ en beter nog, naar ‘groen’), in een meer vertrouwelijke en dus veiligere omgeving en situatie.
Negatieve stress vermijden?
Moeten we dan niet gewoon alle situaties die negatieve stress geven aan onze honden (en/of onszelf) volledig vermijden? Die vraag kan niet eenduidig worden beantwoord, want het hangt natuurlijk af van de situatie, de hond, de reactie van de hond, de veiligheid van mens en hond, omstanders en omgeving, andere honden …
Maar een hond als het ware ‘overbeschermen’ voor spanning en stress, zal ervoor zorgen dat het dier nooit kan leren om te gaan met de spanning en stress, en de prikkels die daarvoor de oorzaak of aanleiding zijn.
Net als rust en veiligheid zijn strategieën om met stress (alsook frustratie, angst, …) om te gaan heel belangrijk in het leven van de hond en zijn omgeving. Maar die strategieën met bijhorend leerproces kunnen enkel worden verworven in een voldoende veilige en comfortabele omgeving, die – zoals eerder vermeld in dit artikel – correspondeert met de ‘groene’ of ‘lichtoranje’ zone op de stressladder.
En het aanleren, opbouwen en verwerven van die strategieën van stress management vergen de nodige tijd, kennis, oefening, ervaring en een goed management van de hondeneigenaar, trainer, coach en/of gedragsdeskundige. Ga voor advies en tips dus zeker eens ten rade bij een gedragsdierenarts en/of hondengedragsdeskundige!
