De Basenji behoort tot de vijfde groep van dit klassement: de spitsen en oertypen. De honden die tot deze groep behoren, zijn over het algemeen zeer oude maar ook zeer polyvalente rassen. De Basenji behoort meer bepaald tot de zesde categorie van deze groep, toegewijd aan de oertypen.

De Basenji dankt zijn naam aan de Pygmeeën (een volksstam). Het woord “pygmee” is afgeleid uit het Oudgrieks en betekent “zo groot als een vuist”. Hij is afkomstig uit Congo en is een van de oudste rassen ter wereld. De Tesem en de Egyptische Windhond, zijn voorouders, stonden afgebeeld op de tombes van de Egyptische farao’s. Morfologisch gezien, doet de Basenji denken aan zijn neef, de Podenco Ibicenco, maar dan de kleine versie ervan. Aanvankelijk werd dit ras gebruikt als gids in wouden en bossen, als jager op klein wild en om de dorpen te bewaken. Omstreeks 1930 werd hij ingevoerd in Groot-Brittannië en tien jaar later verscheen hij in de Verenigde Staten, waar hij heel snel populair werd. In 1966 werd de Basenji geïntroduceerd in Frankrijk. Sedert 1991, wanneer de Basenji Club werd opgericht, groeit zijn populariteit.

De Basenji behoort tot de kleine en middelgrote rassen (tot 25 kg). Het reutje is idealiter 43 cm voor een gewicht van 11 kg en het teefje 40 cm met een gewicht van 9,5 kg. Het is een hond met aristocratische allures. De Basenji is licht gebouwd maar heeft een elegant en gracieus uiterlijk. Zijn huid is soepel. Hij verplaatst zich op een energieke manier en met gemak. Het lichaam van de Basenji is goed in proportie. Zijn hals is sterk en mooi gebogen. Zijn borstkast is goed verheven, zijn ribben goed gewelfd, zijn rug recht en kort, net zoals zijn dijen en zijn flank is goed gemarkeerd. Zijn ledematen zijn lang en voorzien van een fijne beenderen. Zijn kleine voeten zijn smal en compact en voorzien van goed gebogen tenen. Zijn staart is hoog aangezet en rolt zich op in een gestrekte krul tegen zijn croupe. Deze hond heeft een plat hoofd dat mooi is afgetekend. Hij vertoont fijne rimpels op de voorkant en heeft stevige kaken. Zijn ogen hebben een amandelvorm, staan schuin en hebben een donkere kleur. Zijn oren hebben een fijne structuur. Ze zijn klein, gaan uit in een punt, staan rechtop en vormen lichtjes een “kapje”. De vacht van de Basenji is bont of driekleurig. De kleurencombinaties zijn: puur zwart en wit, rood en wit, zwart, bruinrood en wit met bruinrode vlekken boven de ogen en een masker in deze tint in combinatie met reekleur en wit. De witte kleur komt eveneens terug ter hoogte van de voeten, de borstkast en aan het uiteinde van de staart. Zijn vacht is kort, glanzend, strak en zeer fijn.

De Basenji is een behoorlijk robuust ras; zijn levensverwachting wordt geschat tussen 12 en 14 jaar. Hij kan echter te maken krijgen met bepaalde aandoeningen zoals het Syndroom van Fanconi, een nierziekte waarbij de functie van de proximale tubuli in de nier is aangedaan, heupdysplasie, liesbreuk en coloboom, een sluitingsdefect van een of meerdere structuren in het oog, en retina atrofie. De Basenji heeft ook de neiging tot obesitas. Op deze ziekten (en anderen) moet dus goed gelet worden bij de Basenji. De Basenji is een propere hond die makkelijk te onderhouden is; hij wast zich zoals een kat en is vrijwel geurloos. De enkele eis is dat zijn vacht dagelijks met een handschoen wordt “gekamd”.

De Basenji is een polyvalent oertype, een levendige, onafhankelijke hond die goed in harmonie is en met een sterke persoonlijkheid. Het is een aangename kompaan, hij is aanhankelijk en speelt graag met kinderen. Tegenover vreemden kan hij zich echter wantrouwig opstellen. Hij heeft een uitstekend reukvermogen wat van hem een goede lopende hond maakt. Atypisch gedrag: net zoals katten, houdt hij ervan om zich vast te klampen aan hoogtes. Bovendien blaft hij niet maar hij maakt eerder jodelende geluiden. Men kan stellen dat hij “jankt”. Zijn opvoeding moet vol zachtheid en affectie zitten. De Basenji kan zich goed aanpassen aan het stadsleven op voorwaarde dat hij dagelijks een wandeling krijgt. Opgelet, hij houdt er niet van om alleen te zijn. Daarom zou hij grote schade kunnen aanrichten als u hem te lang opgesloten en alleen laat.