De Kroatische herder behoort tot de eerste groep van dit klassement: groep 1 is onderverdeeld in 2 secties: de herdershonden en de veedrijvers. Groep 1 verzamelt de rassen waarvan de voornaamste functie was om de herders te helpen en om het vee te drijven. Het zijn gehoorzame en onafhankelijke honden. Ze hebben een goede uithouding en sterke fysieke eigenschappen.

De Kroatische herder ontwikkelde eeuwenlang als afstammeling van de zogenaamde “Pfahlbauhund” in de Oost-Slavische regio. Volgens het 18de-eeuwse manuscript van bisschop Petar Bakic werd het ras meegenomen door immigranten. In 1935 startte Professor Stjepan Romic met het systematisch fokken van het ras. In 1949 werd de hond voor het eerst voorgesteld aan het grote publiek op een hondenshow in Zagreb. De oorspronkelijke beschrijvingen van de hond komen nog volledig overeen met hoe het ras er op dit moment uitziet.

De Kroatische herder is van gemiddelde hoogte, met een schofthoogte van 40 tot 50 centimeter voor zowel de reuen als de teefjes, die echter wel iets langer kunnen zijn. Het gewicht varieert van 13 tot 20 kg. Het ras ziet er trots, behendig en compact uit. De kop is over het algemeen licht en wigvormig en de schedel is harmonieus gerond, maar heeft wel een kenmerkende ovale vorm. De neus is altijd zwart en staat op gelijke hoogte met de neusrug. De tanden zijn goed ontwikkeld en het zichtbare deel van de lippen is zwart. De ogen van de Kroatische herder zijn amandelvormig en de oogkleur varieert van kastanjebruin tot zwart. De oren zijn gevormd als een driehoek en van gemiddelde grootte. De Kroatische herder heeft een rechte, korte, maar gespierde rug. De staart hangt gemiddeld tot hoog en is bedekt dikke, lange haren. Sommige honden worden geboren met een korte staart of zelfs zonder. Vroeger werd de staart geknipt, maar dat is tegenwoordig verboden in Kroatië. De poten van de Kroatische herder zijn recht en van gemiddelde lengte, waardoor de hond relatief grote passen zet. De vacht heeft een zwarte kleur en bevat lange haren, al is de vacht op het voorhoofd altijd kort. Daarnaast is de vacht zacht en golvend, maar nooit wollig.

Over het algemeen is de Kroatische herder een gezond ras, maar toch kunnen er enkele erfelijke ziektes voorkomen. Zo hebben de honden regelmatig last van heup- en elleboogdysplasie. Als gevolg van deze aandoeningen kan de hond artritis ontwikkelen, wat kan leiden tot kreupelheid. Daarnaast lijden sommige Kroatische herders ook aan patella luxatie, wat inhoudt dat de knieschijf naar binnen of buiten kan verschuiven ten opzichte van het gewricht.

De Kroatische herdershond is een lieve, attente en energieke hond, al heeft hij wel de neiging een gereserveerde houding aan te nemen. Het ras is namelijk heel gehoorzaam aan één baasje. Door zijn verleden als herdershond bezit hij over enorm veel energie en is hij niet makkelijk uit te putten. Daarom is het van groot belang dat deze hond genoeg beweging krijgt. Daarnaast heeft hij ook veel ruimte nodig, een grote tuin is dus ideaal. Toch kan de hond ook in een appartement leven, mits hij genoeg uitgelaten wordt. Zoals de meeste herdershonden moeten bepaalde agressieve neigingen afgeleerd worden, dus een strikte en consistente opvoeding is nodig. De hond kan aanvankelijk veel blaffen, maar ook dat kan afgeleerd worden.